Some says this is aphrodisiac. I tried to eat this before my wife gone abroad. But, oh, the effect is so great! So, why don't you try this.
Friday, February 3, 2012
Spicy Adobo Golden Kuhol
Spicy adobo golden apple snails, locally known as golden kuhol, Bisukol in Iluko.
Some says this is aphrodisiac. I tried to eat this before my wife gone abroad. But, oh, the effect is so great! So, why don't you try this.
Some says this is aphrodisiac. I tried to eat this before my wife gone abroad. But, oh, the effect is so great! So, why don't you try this.
NASUSSUSTANSIA TI NAPULBOS A BULONG TI MARUNGGAY (POWDERED MORINGA OLEIFERA)
Co-author: Evangeline M. Pagarigan
Kadawyan a no aglutotayon iti tinola wenno noodles wenno dinengdeng a nalaokan iti kuditdit wenno laplapayag ken nasagpawan iti tinuno a dalag, isunto metten ti panagalatayo iti bulong ti marunggay. Presko kunatayo ket adu ti maalatayo a bitamina. Ngem gayam, ad-adu ti maala a bitamina, protina, kalsium, iron, ken potassium iti naibilag a bulong ti marunggay. Kayatna ngarud a sawen nga ad-adda manen a lumukmeg ken sumalun-at dagiti agsidsida iti nalaokan iti naibilag ken napulbos a bulong ti marunggay.
Naammuanmi daytoy bayat ti idadar-aymi iti programa ti Departamento ti Edukasion ken Departamento ti Salun-at (DOH) a maawagan iti Synchronized Malunggay Based Recipe wenno pannakaidasar ken pannakapreserba iti marunggay (Moringa Oleifera). Naipatungpal daytoy kadagiti amin nga eskuela elementaria iti pagilian idi Marso 9, 2009 a pakaibilangan ti Balingit Elementary School iti barangaymi nga idauluan ni Ms. Mae Adelfa N. Telan, Principal I, a maysa met laeng kadagiti naglektiur maipanggep iti pannakaisagana ti marunggay.
Malagip nga idi 1997 aginnga iti 1998, inwayat ti Alternative Action for African Development (ACADA) ken ti Church World Service ti panagadal maipanggep iti kabaelan ti marunggay a mangikkat iti malnutrision kadagiti masikog ken agpaspasuso a babbai ken dagiti annakda iti abagatan a laud ti Senegal. Ditoy, natakuatanda a dimmagsen saan ketdi a limmag-an ken simmayaat ti salun-at dagiti ubbing. Napasubli met dagiti inna ti salun-atda manipud iti panagsagabada iti anemia ken dimmagsen dagiti ubbing a naiyanak ken immadu ti gatas dagiti agpaspasuso nga inna.
Natakuatan ngamin a mamimpat nga ad-adu ti maala a bitamina A iti kada gramo a presko a bulong ti marunggay ngem iti kada gramo a carrots. No naibilag, maminsangapulo nga ad-adu ti maala a bitamina A iti kada gramo a bulong ti marunggay ngem iti kada gramo a carrots. Mamimpat met nga ad-adu ti maala a kalsium iti kada gramo a presko a bulong ti marunggay ngem iti kada gramo ti gatas. Ket no naibilag ti marunggay, maminsangapulo ket piton nga ad-adu ti maala a bitamina A iti kada gramo a bulong ti marunggay ngem iti kada gramo ti gatas no naibilag. Maminpito met nga ad-adu ti maala a bitamina C iti kada gramo a presko a bulong ti marunggay.
Pagsayaatan pay ti naibilag a marunggay ket mabalin nga ikabil iti garapon isu a basbassit ti espasio a pagyananna. Nalaka laeng a maala no mausarmo ken saanen a kasapulan nga inka pay laeng agala iti puonna. Saanen a kasapulan pay nga agimurika. Mabalin pay nga aramiden ti napulbos a bulong ti marunggay a kas tsaa. Kinapudnona, maysa a negosiante a hapones ti nakadiskubre nga adu ti maagasan ti marunggay. Kinuna ni Mitsuo Shoji a ti tsaa a marunggay ken nabaknang iti antioxidants, amino acids, vitamins ken minerals. Kinunana pay nga adun ti mangaw-awag iti marunggay iti “miracle vegetable”.
Ngem kasano kadi ti panangisagana iti napulbos a bulong ti marunggay?
Ni Mrs. Manaoag T. Ojano, T2, ti nangilawlawag no kasano. Umuna, mangbilang iti lima a kalip-ak manipud iti uggot. Alaen dagiti bulong manipud iti maikanem agpababa. Ibitin dagitoy nga ibilag manipud iti alas otso agingga iti alas dies iti bigat. Dayta laeng nga oras ti nasayaat a panagibilag kadagiti bulong. Aramiden daytoy iti uneg ti agsasaruno a tallo nga aladaw. Alaen ken urnongen dagiti matnag. Ikirog daytoy nga awan mausar a manteka. Adawen inton kumersang dagiti bulong sa sagaten daytoy. Kalpasanna, pabaawan sa ikabil ti napulbos a bulong iti garapon sa kaluban. Mausar daytoy agingga iti innem a bulan uray saan a maikabil iti reprihedura. Pagsayaatan daytoy, ket maipakantayo a nagannak kadagiti ubbingtayo a madi iti bulong ti marunggay – ta saanda nga ammo a nalaokan gayam ti sidaenda iti marunggay.
Naammuanmi pay a ti kulang ti marunggay ket pagpalukneg iti karne a malauya.
Kalpasan ti lektiur, impakita dagiti mangisursuro ti panagaramid iti hot cake, mango shake ken sopas. Amin dagitoy ket nalaokan iti napulbos a bulong ti marunggay. Naglutoda pay iti balatong a nasagpawan iti tsitsaron a nalaokan iti marunggay. Amin dagitoy ken imparamanda kadagiti ubbing ken dagiti immataendar a nagannak.
Ama, ket inimasda!
Naipablaak iti Bannawag idi Abril 20, 2009
HOME
Kadawyan a no aglutotayon iti tinola wenno noodles wenno dinengdeng a nalaokan iti kuditdit wenno laplapayag ken nasagpawan iti tinuno a dalag, isunto metten ti panagalatayo iti bulong ti marunggay. Presko kunatayo ket adu ti maalatayo a bitamina. Ngem gayam, ad-adu ti maala a bitamina, protina, kalsium, iron, ken potassium iti naibilag a bulong ti marunggay. Kayatna ngarud a sawen nga ad-adda manen a lumukmeg ken sumalun-at dagiti agsidsida iti nalaokan iti naibilag ken napulbos a bulong ti marunggay.
Naammuanmi daytoy bayat ti idadar-aymi iti programa ti Departamento ti Edukasion ken Departamento ti Salun-at (DOH) a maawagan iti Synchronized Malunggay Based Recipe wenno pannakaidasar ken pannakapreserba iti marunggay (Moringa Oleifera). Naipatungpal daytoy kadagiti amin nga eskuela elementaria iti pagilian idi Marso 9, 2009 a pakaibilangan ti Balingit Elementary School iti barangaymi nga idauluan ni Ms. Mae Adelfa N. Telan, Principal I, a maysa met laeng kadagiti naglektiur maipanggep iti pannakaisagana ti marunggay.
Malagip nga idi 1997 aginnga iti 1998, inwayat ti Alternative Action for African Development (ACADA) ken ti Church World Service ti panagadal maipanggep iti kabaelan ti marunggay a mangikkat iti malnutrision kadagiti masikog ken agpaspasuso a babbai ken dagiti annakda iti abagatan a laud ti Senegal. Ditoy, natakuatanda a dimmagsen saan ketdi a limmag-an ken simmayaat ti salun-at dagiti ubbing. Napasubli met dagiti inna ti salun-atda manipud iti panagsagabada iti anemia ken dimmagsen dagiti ubbing a naiyanak ken immadu ti gatas dagiti agpaspasuso nga inna.
Natakuatan ngamin a mamimpat nga ad-adu ti maala a bitamina A iti kada gramo a presko a bulong ti marunggay ngem iti kada gramo a carrots. No naibilag, maminsangapulo nga ad-adu ti maala a bitamina A iti kada gramo a bulong ti marunggay ngem iti kada gramo a carrots. Mamimpat met nga ad-adu ti maala a kalsium iti kada gramo a presko a bulong ti marunggay ngem iti kada gramo ti gatas. Ket no naibilag ti marunggay, maminsangapulo ket piton nga ad-adu ti maala a bitamina A iti kada gramo a bulong ti marunggay ngem iti kada gramo ti gatas no naibilag. Maminpito met nga ad-adu ti maala a bitamina C iti kada gramo a presko a bulong ti marunggay.
Pagsayaatan pay ti naibilag a marunggay ket mabalin nga ikabil iti garapon isu a basbassit ti espasio a pagyananna. Nalaka laeng a maala no mausarmo ken saanen a kasapulan nga inka pay laeng agala iti puonna. Saanen a kasapulan pay nga agimurika. Mabalin pay nga aramiden ti napulbos a bulong ti marunggay a kas tsaa. Kinapudnona, maysa a negosiante a hapones ti nakadiskubre nga adu ti maagasan ti marunggay. Kinuna ni Mitsuo Shoji a ti tsaa a marunggay ken nabaknang iti antioxidants, amino acids, vitamins ken minerals. Kinunana pay nga adun ti mangaw-awag iti marunggay iti “miracle vegetable”.
Ngem kasano kadi ti panangisagana iti napulbos a bulong ti marunggay?
Ni Mrs. Manaoag T. Ojano, T2, ti nangilawlawag no kasano. Umuna, mangbilang iti lima a kalip-ak manipud iti uggot. Alaen dagiti bulong manipud iti maikanem agpababa. Ibitin dagitoy nga ibilag manipud iti alas otso agingga iti alas dies iti bigat. Dayta laeng nga oras ti nasayaat a panagibilag kadagiti bulong. Aramiden daytoy iti uneg ti agsasaruno a tallo nga aladaw. Alaen ken urnongen dagiti matnag. Ikirog daytoy nga awan mausar a manteka. Adawen inton kumersang dagiti bulong sa sagaten daytoy. Kalpasanna, pabaawan sa ikabil ti napulbos a bulong iti garapon sa kaluban. Mausar daytoy agingga iti innem a bulan uray saan a maikabil iti reprihedura. Pagsayaatan daytoy, ket maipakantayo a nagannak kadagiti ubbingtayo a madi iti bulong ti marunggay – ta saanda nga ammo a nalaokan gayam ti sidaenda iti marunggay.
Naammuanmi pay a ti kulang ti marunggay ket pagpalukneg iti karne a malauya.
Kalpasan ti lektiur, impakita dagiti mangisursuro ti panagaramid iti hot cake, mango shake ken sopas. Amin dagitoy ket nalaokan iti napulbos a bulong ti marunggay. Naglutoda pay iti balatong a nasagpawan iti tsitsaron a nalaokan iti marunggay. Amin dagitoy ken imparamanda kadagiti ubbing ken dagiti immataendar a nagannak.
Ama, ket inimasda!
Naipablaak iti Bannawag idi Abril 20, 2009
HOME
PANGUARTAAN MET TI DI MAUS-USAR A PAPEL
Kalpasan kadi ti pangaldawyo, Komari, pagpalpalpaam kadi ti agbuya iti telebision a nakailad iti sopa wenno butaka? Aysus, iti daytoy a rumigrigat latta ti panagbiag, Komari, agpanunotka ketdi iti nayon a pamastrekam. Kayatko a sawen, nupay agbuybuyaka iti “Wowowee” wenno “Eat Bulaga”, adda koma ob-obraen dagita imam. Kas iti dadduma a lallakay iti kailokuan a pagpalpalpaanda ti agaramid iti alat, baki, pagsagatan a kawayan, ken balingato. Wenno kas met iti dadduma nga inna a pagpalpalpaanda ti agkayas iti bulong ti niog nga aramiden ken ilakoda a kas kaykay wenno sagad.
Adu dagiti maaramidmo, Komari, ngem padasem man ti inaramid ‘toy dati a gelprenko – ta asawak itan, No kastan a malpaskami a mangan ken makainnawen wenno awanen ti ubraenna ken mairubbuatanna dagiti ubbingmi a mapan eskuela, iruarnan dagiti usarenna nga agaramid iti papel a flower vase wenno plorera: papel ken kartib.
Kastoy ti aramidem, Komari: Mangkartibka iti adu a papel a di maus-usar. Uno por tres pulgada ti rukod ti kada maysa a piraso. Kulpien iti paatiddog ti maysa a piraso. Kulpien manen iti tengnga ti umuna a nakakulpianna tapno agbalin a kuntirad. Kulpien manen dagiti agsumbangir a baba ti kuntirad tapno agbalin a tallo a kuntirad. Kulpien manen nga ipangato manipud iti tirad iti kanawan agingga iti tirad iti kanigid tapno agbalin a trianggulo. Kulpien manen manipud iti tirad iti ngato agingga iti tengga iti baba tapno agbalin a bassit a trianggulo. Agaramidka iti adu a trianggulo, Komari.
Makita nga iti maysa nga iking ti trianggulo ket adda dua nga abut. Adda met dua a kuntirad ti nakulpi a trianggulo. Ita, pagabayen ti dua a trianggulo sa isulbong ti dua a kuntirad ti maikatlo a trianggulo iti dua nga akintengga nga abut. Kasta a kasta agingga nga agtimbukel depende iti kayat a kalukmeg ti flower vase nga aramiden. Sulbongan iti dadduma pay a trianggulo tapno tumayag, Komari. Mabalin met nga ikkan iti dadduma a disenio (kitaen dagiti dadduma a ladawan). Ikkan iti napuskol a papel iti sirok ti flower vase. Barnisan inton malpas, Komari, tapno tumibker.
Presto! Addan flower vasemo a naaramid iti papel, Komari. Saan laeng a dayta ti mabalinmo nga aramiden, Komari. Mabalinmo pay ti agaramid iti pagidissuan iti selpon, wenno pagyanan iti bolpen, lapis, stapler wenno kartib. Mabalinmo nga ilako ti flower vase nga agtayag iti pito pulgada iti sangagasut a pisos wenno nasursurok. Di kad’ addan sangakilo a tilapia wenno kabalias, Komari. Ket no nagbuybuyaka la iti tv a nakatugaw, awan dayta a sidayo.
No kayatmo met ‘tay bukodmo a disenio ti marisna gumatangka iti spray paint nga usarem. Agduduma ti marisna no isu ti kayatmo. Apaman a bumaybayag masursuromton ti agaramid iti nadumaduma a porma ti flower vase. Ket wen, no makaaramidka iti agtayag iti innem a kadapan a flower vase a naaramid iti papel, amangan no mairamankanto iti Guiness Book of World Records, Komari.
Ala, wen, bay-amon dayta a Ginis. No makaaramidka iti pagsidsiddaawan dagiti makakita, madika pay? Ket gapu laeng dayta iti di maus-usar a papel! - 0
Naipablaak iti Bannawag idi Pebrero 22, 2010
MAIN PAGE
Adu dagiti maaramidmo, Komari, ngem padasem man ti inaramid ‘toy dati a gelprenko – ta asawak itan, No kastan a malpaskami a mangan ken makainnawen wenno awanen ti ubraenna ken mairubbuatanna dagiti ubbingmi a mapan eskuela, iruarnan dagiti usarenna nga agaramid iti papel a flower vase wenno plorera: papel ken kartib.
Kastoy ti aramidem, Komari: Mangkartibka iti adu a papel a di maus-usar. Uno por tres pulgada ti rukod ti kada maysa a piraso. Kulpien iti paatiddog ti maysa a piraso. Kulpien manen iti tengnga ti umuna a nakakulpianna tapno agbalin a kuntirad. Kulpien manen dagiti agsumbangir a baba ti kuntirad tapno agbalin a tallo a kuntirad. Kulpien manen nga ipangato manipud iti tirad iti kanawan agingga iti tirad iti kanigid tapno agbalin a trianggulo. Kulpien manen manipud iti tirad iti ngato agingga iti tengga iti baba tapno agbalin a bassit a trianggulo. Agaramidka iti adu a trianggulo, Komari.
Makita nga iti maysa nga iking ti trianggulo ket adda dua nga abut. Adda met dua a kuntirad ti nakulpi a trianggulo. Ita, pagabayen ti dua a trianggulo sa isulbong ti dua a kuntirad ti maikatlo a trianggulo iti dua nga akintengga nga abut. Kasta a kasta agingga nga agtimbukel depende iti kayat a kalukmeg ti flower vase nga aramiden. Sulbongan iti dadduma pay a trianggulo tapno tumayag, Komari. Mabalin met nga ikkan iti dadduma a disenio (kitaen dagiti dadduma a ladawan). Ikkan iti napuskol a papel iti sirok ti flower vase. Barnisan inton malpas, Komari, tapno tumibker.
Presto! Addan flower vasemo a naaramid iti papel, Komari. Saan laeng a dayta ti mabalinmo nga aramiden, Komari. Mabalinmo pay ti agaramid iti pagidissuan iti selpon, wenno pagyanan iti bolpen, lapis, stapler wenno kartib. Mabalinmo nga ilako ti flower vase nga agtayag iti pito pulgada iti sangagasut a pisos wenno nasursurok. Di kad’ addan sangakilo a tilapia wenno kabalias, Komari. Ket no nagbuybuyaka la iti tv a nakatugaw, awan dayta a sidayo.
No kayatmo met ‘tay bukodmo a disenio ti marisna gumatangka iti spray paint nga usarem. Agduduma ti marisna no isu ti kayatmo. Apaman a bumaybayag masursuromton ti agaramid iti nadumaduma a porma ti flower vase. Ket wen, no makaaramidka iti agtayag iti innem a kadapan a flower vase a naaramid iti papel, amangan no mairamankanto iti Guiness Book of World Records, Komari.
Ala, wen, bay-amon dayta a Ginis. No makaaramidka iti pagsidsiddaawan dagiti makakita, madika pay? Ket gapu laeng dayta iti di maus-usar a papel! - 0
Naipablaak iti Bannawag idi Pebrero 22, 2010
MAIN PAGE
AGTARAKENTAYO MAN MET ITI UDANG
Da JOBERT MA. PACNIS ken DEXTER MARIN FABITO
Awan pay ti nagtaraken iti udang iti danum-tamnay iti probinsia ti apayao. Impadasna. Ket nagballigi…
NAPINTAS met a panguartaan ti panagtaraken iti udang.
Paneknekan daytoy ni Apo Ernesto P. Juan ti Brgy. Lappa, Luna, Apayao.
Naisema nadanonmi ni ‘Tang Erning iti pagtaenganda iti dayta a malem ti Marso 21 iti panangkuyog kadakami ni Engr. Joni Aldrin E. Caluya ti Brgy. Zumuigi, Luna, apayao. Kas kuna ni ‘Tang Erning, kapampanaw la unay dagiti opisial ti ili iti panangidaulo ni Mayor Betty C. Verzola a nangsaksi iti panangkalapna kadagiti udang a tinarakenna iti arsadanan ti bantay.
Kasta unay kano ti panangdayaw dagiti dimmar-ay iti pasken nga inawaganda iti Udang Festival kadagiti tarakenna. Naimas ken nasarangsang ti lasag dagiti udang. Napulada pay. Naiduma la unay ti nanamda.
Tapno mapaneknekanmi, nagkalap ni ‘Tang Erning iti sangakilo ket pinaramanannakami met. Kunam pay, nagkakamakamen ti tig-abmi.
Ania ti sikreto ni ‘Tang Erning iti naidumduma la unay a raman ti udangna a padpadakkelenna iti danum-tamnay?
Kas kunana, kaaduanna nga organiko ti pagpakanna. Mapan kano laeng a 25 porsiento ti komersial a pagpakan ti impakanna kadagiti tarakenna agingga a kinalapna dagitoy.
Kaaduanna a nalingta a bagas ti galiang, ‘tay higante nga aba nga espesialtida idiay Bikol Region a pagaramid iti bibingka, ti pagpakpakan ni ‘Tang Erning. Nayonanna iti nategteg a niog ken napapino a bisukol Taiwan wenno ‘tay kasursurontayo a glden kuhol.
Naduktalan ni ‘Tang Erning a nalaka a dumakkel dagiti udang a mapakan kadagiti organiko. Iti uneg ti lima a bulan, mabalinen ti agkalap. Gapu ta damona a serken ti kastoy, kadagiti 1,300 a post larvae (PL) a nangrugianna, mapan laeng a 900 dagiti nabiag. Naggapu ngamin dagitoy idiay Siudad ti Dagupan, Pangasinan. Nayeroplano isu a nangina ti kada PL.
Iti kadakkel ti nagbalinan dagiti udang, mapan laeng a 20-23 a bukel ti mangubkel iti sangakilo. Ilaklakona met iti P500 ti kada kilo. Nupay adu ti natay kadagiti semilia, naabrot met latta ni ‘Tang Erning ti nagastona ket adda pay dimket a para iti pamiliana.
Gapu ta adayo unay ti pagtaudan dagiti semilia, napanunot ni ‘Tang Erning nga agpatanor laengen kadagiti bukodna a semilia. Manamnama a dagitoy ti sumaruno a padakkelenna. Adun dagiti nakitami a semiliana.
Maysa pay kadagiti sekreto ni ‘Tang Erning ti panangisaganana iti pagtaraknanna. Sakbay a punnuenna iti danum (nga agtaud iti ubbog iti bantay) ti pagtaraknanna, basalanna daytoy iti vermicast, puro a takki dagiti alinta a bukodna a taraken. Palangtuen daytoy dagiti lumot a taraonto dagiti tarakenna. Nupay natural dagiti aerator nga us-usarenna, regular latta met ti panangsukatna iti danum ti piskeria tapno manamnama ti kinadalus daytoy.
Saan laeng nga udang ti taraken ni ‘Tang Erning. Rinibu met dagiti ikan a panggasios ken tilapiana. No ania ti kanen dagiti udang, isu met ti kanen dagitoy, kas iti udang, napardas met ti panagdakkel dagiti tilapia ken panggasios. Ilaklako ni ‘Tang Erning iti P120 ti tunggal kilo dagiti tilapiana; P150 met ti panggasios. Dakkel ti mapastrek ni ‘Tang Erning ditoy ta nasurok a sangakilo ti pagbalinan ti pagbalinan ti maysa sakbay nga ilakona.
Agtartaraken pay ni ‘Tang Erning iti baboy ken sabali laeng ti nalawa a kataltalonan iti abay dagiti piskeriana. Idinto nga aglawa iti 12 ektaria ti minulaanna iti 4,000 a niog nga iti uneg ti 5 agingga iti 6 a tawen, agbungadanton. Agtallo tawenen dagitoy.
Organiko pay a ganagan ti us-usaren ni ‘Tang Erning kadagiti pagayna. Paglalaokenna ti maysa kilo a vermicast, 4 litro a danum ken sangakilo a nalabaga nga asukar. Lutuenna daytoy sakbay a yaplikarna iti talon. Nagbaludbod dagiti pagayna nga inaplayanna itoy a pormula. Makabulan laengen, agpagapaston. Kasano a nastrek ni ‘Tang Erning ti panagtaraken iti udang?
Saan nga agpatpatingga ni ‘Tang Erning nga agpampanunot iti panangpabaknangna iti daga a nabakirna. Ket idi maammuanna nga adda maangay a seminar iti panagtaraken ti udang, saanen a nagpamayan a nagatendar. Napan pay idiay BFAR Aparri tapno laeng maadalna titeknolohia. Sinuportaran ti gobierno municipal ti ilida ket naysuat ti addang, a damo iti entero a probinsia no di man iti sibubukel a Cordillera Administrative Region, a panagtaraken iti udang iti danum-tamnay. Adda pangngadua idi ni ‘Tang Erning iti daytoy. Ngem kas nakunana, awan emt ngata ti dakesna no padasenna.
Ket nagballigi.
Naadal met ni ‘Tang Erning ti panagtaraken iti alinta iti seminar nga insayangkat ti local a gobierno ti Luna, iti pannakitinnulong ti ApayaoState College . Ni Dr. Herbert Imatung, Dean ti College of Agriculture ti kalinga State University , ti nanglektiur iti nasao a seminar.
Ita, di latta agpatpatingga ni ‘Tang Erning a mangpampanunot no kasano a mapasayaatna pay ti biagda a sangapamilia; iti kasta, maiturposto met laeng ti inaunaanda ti kursona a Forestry.
Ni dati nga Eleanor Olivas ti kaingungot ni ‘Tang Erning. Ni Oliver ti inaunaan a bungada; sumaruno ni Novel Mar, second year iti haiskul; buridek ni Ernesto Jr., Grade IV.
Naipablaak iti Bannawag
MAIN PAGE
Awan pay ti nagtaraken iti udang iti danum-tamnay iti probinsia ti apayao. Impadasna. Ket nagballigi…
NAPINTAS met a panguartaan ti panagtaraken iti udang.
Paneknekan daytoy ni Apo Ernesto P. Juan ti Brgy. Lappa, Luna, Apayao.
Naisema nadanonmi ni ‘Tang Erning iti pagtaenganda iti dayta a malem ti Marso 21 iti panangkuyog kadakami ni Engr. Joni Aldrin E. Caluya ti Brgy. Zumuigi, Luna, apayao. Kas kuna ni ‘Tang Erning, kapampanaw la unay dagiti opisial ti ili iti panangidaulo ni Mayor Betty C. Verzola a nangsaksi iti panangkalapna kadagiti udang a tinarakenna iti arsadanan ti bantay.
Kasta unay kano ti panangdayaw dagiti dimmar-ay iti pasken nga inawaganda iti Udang Festival kadagiti tarakenna. Naimas ken nasarangsang ti lasag dagiti udang. Napulada pay. Naiduma la unay ti nanamda.
Ania ti sikreto ni ‘Tang Erning iti naidumduma la unay a raman ti udangna a padpadakkelenna iti danum-tamnay?
Kas kunana, kaaduanna nga organiko ti pagpakanna. Mapan kano laeng a 25 porsiento ti komersial a pagpakan ti impakanna kadagiti tarakenna agingga a kinalapna dagitoy.
Kaaduanna a nalingta a bagas ti galiang, ‘tay higante nga aba nga espesialtida idiay Bikol Region a pagaramid iti bibingka, ti pagpakpakan ni ‘Tang Erning. Nayonanna iti nategteg a niog ken napapino a bisukol Taiwan wenno ‘tay kasursurontayo a glden kuhol.
Naduktalan ni ‘Tang Erning a nalaka a dumakkel dagiti udang a mapakan kadagiti organiko. Iti uneg ti lima a bulan, mabalinen ti agkalap. Gapu ta damona a serken ti kastoy, kadagiti 1,300 a post larvae (PL) a nangrugianna, mapan laeng a 900 dagiti nabiag. Naggapu ngamin dagitoy idiay Siudad ti Dagupan, Pangasinan. Nayeroplano isu a nangina ti kada PL.
Iti kadakkel ti nagbalinan dagiti udang, mapan laeng a 20-23 a bukel ti mangubkel iti sangakilo. Ilaklakona met iti P500 ti kada kilo. Nupay adu ti natay kadagiti semilia, naabrot met latta ni ‘Tang Erning ti nagastona ket adda pay dimket a para iti pamiliana.
Maysa pay kadagiti sekreto ni ‘Tang Erning ti panangisaganana iti pagtaraknanna. Sakbay a punnuenna iti danum (nga agtaud iti ubbog iti bantay) ti pagtaraknanna, basalanna daytoy iti vermicast, puro a takki dagiti alinta a bukodna a taraken. Palangtuen daytoy dagiti lumot a taraonto dagiti tarakenna. Nupay natural dagiti aerator nga us-usarenna, regular latta met ti panangsukatna iti danum ti piskeria tapno manamnama ti kinadalus daytoy.
Saan laeng nga udang ti taraken ni ‘Tang Erning. Rinibu met dagiti ikan a panggasios ken tilapiana. No ania ti kanen dagiti udang, isu met ti kanen dagitoy, kas iti udang, napardas met ti panagdakkel dagiti tilapia ken panggasios. Ilaklako ni ‘Tang Erning iti P120 ti tunggal kilo dagiti tilapiana; P150 met ti panggasios. Dakkel ti mapastrek ni ‘Tang Erning ditoy ta nasurok a sangakilo ti pagbalinan ti pagbalinan ti maysa sakbay nga ilakona.
Agtartaraken pay ni ‘Tang Erning iti baboy ken sabali laeng ti nalawa a kataltalonan iti abay dagiti piskeriana. Idinto nga aglawa iti 12 ektaria ti minulaanna iti 4,000 a niog nga iti uneg ti 5 agingga iti 6 a tawen, agbungadanton. Agtallo tawenen dagitoy.
Organiko pay a ganagan ti us-usaren ni ‘Tang Erning kadagiti pagayna. Paglalaokenna ti maysa kilo a vermicast, 4 litro a danum ken sangakilo a nalabaga nga asukar. Lutuenna daytoy sakbay a yaplikarna iti talon. Nagbaludbod dagiti pagayna nga inaplayanna itoy a pormula. Makabulan laengen, agpagapaston. Kasano a nastrek ni ‘Tang Erning ti panagtaraken iti udang?
Saan nga agpatpatingga ni ‘Tang Erning nga agpampanunot iti panangpabaknangna iti daga a nabakirna. Ket idi maammuanna nga adda maangay a seminar iti panagtaraken ti udang, saanen a nagpamayan a nagatendar. Napan pay idiay BFAR Aparri tapno laeng maadalna titeknolohia. Sinuportaran ti gobierno municipal ti ilida ket naysuat ti addang, a damo iti entero a probinsia no di man iti sibubukel a Cordillera Administrative Region, a panagtaraken iti udang iti danum-tamnay. Adda pangngadua idi ni ‘Tang Erning iti daytoy. Ngem kas nakunana, awan emt ngata ti dakesna no padasenna.
Ket nagballigi.
Naadal met ni ‘Tang Erning ti panagtaraken iti alinta iti seminar nga insayangkat ti local a gobierno ti Luna, iti pannakitinnulong ti ApayaoState College . Ni Dr. Herbert Imatung, Dean ti College of Agriculture ti kalinga State University , ti nanglektiur iti nasao a seminar.
Ita, di latta agpatpatingga ni ‘Tang Erning a mangpampanunot no kasano a mapasayaatna pay ti biagda a sangapamilia; iti kasta, maiturposto met laeng ti inaunaanda ti kursona a Forestry.
Naipablaak iti Bannawag
MAIN PAGE
Thursday, February 2, 2012
PANAGARAMID ITI SABON TI NAGPUONANNA (KOJICK SOAP)
Da JOBERT MA. PACNIS ken DEXTER MARIN FABITO
Empleado idi ngem kinaykayatnan ti nagbukbukod. Ket saan a nagbabawi…
MAYSA nga electrical engineer (nagturpos iti Technological Institute of the Philippines idi 1991 ken nairuarna a dagus ti eksamen iti board), nagtrabaho ni Joni Aldrin E. Caluya ti Brgy. Zumuigi, Luna, Apayao a kas missionary social worker. Naidestino iti Kamaynilaan sa iti Siudad ti Baguio . Insursuroda kadagiti tattao ti panagaramid iti sabon.
Wen, sabon. Kasla saan sa man a maiparbeng iti inadal ni Joni, ania?
Ngem daytoy a tay-ak ti makuna a nagrubuatan ti kunana a makapneken a biagna. Ta no empleado laeng idi, isu itan ti boss ti bukodna a bagi.
Kastoy ti napasamak.
Kalpasan ti sangapulo a tawen ni Joni a kas missionary worker—ken idi ammona mainen a trabaho maipanggep iti panagaramid iti sabon, panagipakete ken panagilako, inkeddengnan ti naglusulos iti trabahona tapno sumrek metten itoy a tay-ak: ti panagaramid iti sabon. Ngem daytay naidumduma a sabon.
Nagawid ngarud iti ilina. Rinugianna a dagus ti nagsukisok kadagiti kayo ken lanut nga agkaiwara kadagiti kabambantayan iti ilida. Addada dagiti naduktalanna a nasamay nga anti-fungal, anti-bacteria ken anti-virus.
Idi mapneken kadagiti sukisokna, rinugiannan ti nagaramid iti sabon a rinamenanna kadagiti inadalna a lanlanut ken kayo yantangay eksperton itoy a negosio. Kabadangna ti kaingungotna, ni dati a Cecilia Idaman a nagturpos iti Bachelor of Science in Commerce, Major in Accounting.
Idi damo, marigatanda nga agassawa a mangilako iti produktoda. Nupay kasta, inanusanda ti nangipakaammo iti produktoda a Kojick Facial Soap kadagiti nadumaduma nga ili. In-inut, immadu ti order—saan laeng nga iti apayao—ngem pati kadagiti probinsia ti Cagayan ken Ilocos Norte. Ken uray pay iti ballasiw-taaw.
Maragsakan kadagiti maaw-awatna a komento kadagiti nakapadasen iti produktona. Pudno kano a makaikkat iti kuto ken makapalinis iti kudil. Sabali laeng dagiti nangipadas iti ayup; kangrunaan iti aso ken baboy, ket naagasan met ti sakit ti kudil dagitoy.
Iti Luna, nalatak ti estoria ti maysa a kosinero itipagbaludan a napaimbag ti sakitna iti kudil gapu iti panagaramatna iti Kojick. Dati, nakaabungot no kasta nga agluto iti kanen dagiti balud. Ken arig dimo makita ti kudilna ta naabbongan dagitoy gapu ta makaariek a kitkitaen. Ngem idi napadasnan ti Kojick, naawanen a namimpinsan. Nakapawad ken nakasando itan nga agpagnapagna ta napukaen daydi ibainna la unay a sakit ti kudilna.
Gapu iti idadakkel ti order, padpadakkelen ita ni Joni ti produksionna. Nakaaramid payen iti dadakkel nga urmaanna iti sabon. Ken kabarbaro a cutter wenno pagputed kadagiti sabon. Bukodna met a disenio ti mixer wenno pagkiwar kadagiti aramidenna a sabon.
Malaksid iti pamiliana, adda metten dua a regular a para Alana kadagiti makaagas a lanut ken kayo.
Simrek Pay iti Agrikultura
Adu pay ti taraken ni Joni a vermiworm. Aglaklako ita iti vermicast (puro a takki dagiti alinta) iti P250 ti sangakilo idinto a P15 laeng ti vermicompost (napaglaok a takki ken nagrupsa a bulbulong). Ti vermicast, malaksida ganagan, napaneknekan payen a napigsa a mangpaksiat kadagiti tungro iti pinagayan.
Ken aglaklako payen iti vermiworm. P4,000-P5,000 ti sangakilo.
Kastoy man ti simple a panangsiaganana tapno makaaramid iti vermicast:
Iti 5m x 2.5m x 1ft. a bed wenno array a nadataran iti semento, paglalaokenna dagitoy: apagkatlo a rugit ti ayup, apagkatlo a natadtad a bulbulong wenno garami ken apagkatlo a natadtad a bulong wenno pinuon ti saba. Sa ikabil ti sangakilo a vermiworm. Iti uneg ti makabulan, mabalinen iti agapit iti vermicompost.
Impakitana kadakami ti partuatna a paggiling (shredder) iti garami. Aglaon daytoy iti limapulo kilo iti kada karga.
Dagiti inna a vermiworm, agitlogda maminsan iti kada dua lawas. Lima nga alinta ti pagbalinan ti maysa nga itlog. Nalaka ngarud ti panagadu dagitoy. Kayatna a sawen, ad-adunto metten a vermicast ken vermicompost ti maparnuay. Ket kuarta daytan.
“Agaramidak pay iti ad-adu a bed tapno maguantaak ti adu a panagkasapulan iti vermicast ken vermicompost,” kinunana.
Adda pay naduktalanna a kayo a nasamay a katulongan dagiti adda parikutna iti kinalalakina—dagiti saanen nga agsaludo a kunada. Ilaklakona daytoy iti uppat a ribu a pesos ti sangakilo. Maysa a ganggannaet ti gimmatang iti sangapulo kilo kenkuana itay nabiit. I-tea-bag ken ikapsulana kano dagitoy. Adun ti nakapadas ket pudno kano a nasamay. Awan pay side effect-na. dakkel pay ti maitulongna iti panagbaba ti sugar level. Paganaygayenna (arigna nagbitaminaka) ti agaramat. Dalusanna ti barado nga urat a pakaigapuan ti atake iti puso. Ken nasamay pay a pangikkat iti ang-angin iti tian.
Kitkitaen pay ita ni Joni ti kinaepektibo ti napakersang ken napapino a vermiworm kas katulongan met laeng dagiti adda parikutda iti kinalalakida. Addadan dagiti kalugaranda a nangpadas ket kunada a nasamay.
Bayluscide Tree
Adu pay dagitipatubo ni Joni a bayluscide tree a naggapu pay iti sabali a pagilian. Ilaklakona daytoy iti P500 ti sangapuon. Iti isasarungkarmi kenkuana, kagatgatang ti 60 a kapuon. Yur-urayna manen dagiti inorderna pay iti sabali a pagilian a patubuenna a bukel.
Ania ngamin, aya, dagitoy a kayo ta kasta la unayen tinginana ti tunggal maysa?
Maus-usar daytoy a pangpaksiat kadagiti bisukol itipinagayan. Mangala laeng kadagiti bulong ket tadtaden nga iwaras daytoy iti kataltalonan a maysa pulgada ti kangato ti danumna. Mayaplay daytoy uray agtudtudo wenno agin-init. Umabot iti makalawas ti epektona.
Dakkel ngarud a katulongan saan laeng nga iti aglawlaw—ta saan a makaapekto iti nakaparsuaan—ken kasta met kadagiti mannalon. Saandan a madangran kadagiti kemikal a pagpasuyot. Nain-inut pay.
Adu pay ti patubo ni Joni nga apatot. Panggepna ti agaramidto iti noni juice a naglatak kadagiti napalpalabas a tawen.
Naipablaak iti Bannawag, Setiembre 19, 2011
MAIN PAGE
Empleado idi ngem kinaykayatnan ti nagbukbukod. Ket saan a nagbabawi…
MAYSA nga electrical engineer (nagturpos iti Technological Institute of the Philippines idi 1991 ken nairuarna a dagus ti eksamen iti board), nagtrabaho ni Joni Aldrin E. Caluya ti Brgy. Zumuigi, Luna, Apayao a kas missionary social worker. Naidestino iti Kamaynilaan sa iti Siudad ti Baguio . Insursuroda kadagiti tattao ti panagaramid iti sabon.
Wen, sabon. Kasla saan sa man a maiparbeng iti inadal ni Joni, ania?
Ngem daytoy a tay-ak ti makuna a nagrubuatan ti kunana a makapneken a biagna. Ta no empleado laeng idi, isu itan ti boss ti bukodna a bagi.
Kastoy ti napasamak.
Kalpasan ti sangapulo a tawen ni Joni a kas missionary worker—ken idi ammona mainen a trabaho maipanggep iti panagaramid iti sabon, panagipakete ken panagilako, inkeddengnan ti naglusulos iti trabahona tapno sumrek metten itoy a tay-ak: ti panagaramid iti sabon. Ngem daytay naidumduma a sabon.
Nagawid ngarud iti ilina. Rinugianna a dagus ti nagsukisok kadagiti kayo ken lanut nga agkaiwara kadagiti kabambantayan iti ilida. Addada dagiti naduktalanna a nasamay nga anti-fungal, anti-bacteria ken anti-virus.
Idi mapneken kadagiti sukisokna, rinugiannan ti nagaramid iti sabon a rinamenanna kadagiti inadalna a lanlanut ken kayo yantangay eksperton itoy a negosio. Kabadangna ti kaingungotna, ni dati a Cecilia Idaman a nagturpos iti Bachelor of Science in Commerce, Major in Accounting.
Idi damo, marigatanda nga agassawa a mangilako iti produktoda. Nupay kasta, inanusanda ti nangipakaammo iti produktoda a Kojick Facial Soap kadagiti nadumaduma nga ili. In-inut, immadu ti order—saan laeng nga iti apayao—ngem pati kadagiti probinsia ti Cagayan ken Ilocos Norte. Ken uray pay iti ballasiw-taaw.
Maragsakan kadagiti maaw-awatna a komento kadagiti nakapadasen iti produktona. Pudno kano a makaikkat iti kuto ken makapalinis iti kudil. Sabali laeng dagiti nangipadas iti ayup; kangrunaan iti aso ken baboy, ket naagasan met ti sakit ti kudil dagitoy.
Iti Luna, nalatak ti estoria ti maysa a kosinero itipagbaludan a napaimbag ti sakitna iti kudil gapu iti panagaramatna iti Kojick. Dati, nakaabungot no kasta nga agluto iti kanen dagiti balud. Ken arig dimo makita ti kudilna ta naabbongan dagitoy gapu ta makaariek a kitkitaen. Ngem idi napadasnan ti Kojick, naawanen a namimpinsan. Nakapawad ken nakasando itan nga agpagnapagna ta napukaen daydi ibainna la unay a sakit ti kudilna.
Gapu iti idadakkel ti order, padpadakkelen ita ni Joni ti produksionna. Nakaaramid payen iti dadakkel nga urmaanna iti sabon. Ken kabarbaro a cutter wenno pagputed kadagiti sabon. Bukodna met a disenio ti mixer wenno pagkiwar kadagiti aramidenna a sabon.
Malaksid iti pamiliana, adda metten dua a regular a para Alana kadagiti makaagas a lanut ken kayo.
Simrek Pay iti Agrikultura
Adu pay ti taraken ni Joni a vermiworm. Aglaklako ita iti vermicast (puro a takki dagiti alinta) iti P250 ti sangakilo idinto a P15 laeng ti vermicompost (napaglaok a takki ken nagrupsa a bulbulong). Ti vermicast, malaksida ganagan, napaneknekan payen a napigsa a mangpaksiat kadagiti tungro iti pinagayan.
Ken aglaklako payen iti vermiworm. P4,000-P5,000 ti sangakilo.
Kastoy man ti simple a panangsiaganana tapno makaaramid iti vermicast:
Iti 5m x 2.5m x 1ft. a bed wenno array a nadataran iti semento, paglalaokenna dagitoy: apagkatlo a rugit ti ayup, apagkatlo a natadtad a bulbulong wenno garami ken apagkatlo a natadtad a bulong wenno pinuon ti saba. Sa ikabil ti sangakilo a vermiworm. Iti uneg ti makabulan, mabalinen iti agapit iti vermicompost.
Impakitana kadakami ti partuatna a paggiling (shredder) iti garami. Aglaon daytoy iti limapulo kilo iti kada karga.
Dagiti inna a vermiworm, agitlogda maminsan iti kada dua lawas. Lima nga alinta ti pagbalinan ti maysa nga itlog. Nalaka ngarud ti panagadu dagitoy. Kayatna a sawen, ad-adunto metten a vermicast ken vermicompost ti maparnuay. Ket kuarta daytan.
“Agaramidak pay iti ad-adu a bed tapno maguantaak ti adu a panagkasapulan iti vermicast ken vermicompost,” kinunana.
Adda pay naduktalanna a kayo a nasamay a katulongan dagiti adda parikutna iti kinalalakina—dagiti saanen nga agsaludo a kunada. Ilaklakona daytoy iti uppat a ribu a pesos ti sangakilo. Maysa a ganggannaet ti gimmatang iti sangapulo kilo kenkuana itay nabiit. I-tea-bag ken ikapsulana kano dagitoy. Adun ti nakapadas ket pudno kano a nasamay. Awan pay side effect-na. dakkel pay ti maitulongna iti panagbaba ti sugar level. Paganaygayenna (arigna nagbitaminaka) ti agaramat. Dalusanna ti barado nga urat a pakaigapuan ti atake iti puso. Ken nasamay pay a pangikkat iti ang-angin iti tian.
Kitkitaen pay ita ni Joni ti kinaepektibo ti napakersang ken napapino a vermiworm kas katulongan met laeng dagiti adda parikutda iti kinalalakida. Addadan dagiti kalugaranda a nangpadas ket kunada a nasamay.
Bayluscide Tree
Adu pay dagitipatubo ni Joni a bayluscide tree a naggapu pay iti sabali a pagilian. Ilaklakona daytoy iti P500 ti sangapuon. Iti isasarungkarmi kenkuana, kagatgatang ti 60 a kapuon. Yur-urayna manen dagiti inorderna pay iti sabali a pagilian a patubuenna a bukel.
Ania ngamin, aya, dagitoy a kayo ta kasta la unayen tinginana ti tunggal maysa?
Maus-usar daytoy a pangpaksiat kadagiti bisukol itipinagayan. Mangala laeng kadagiti bulong ket tadtaden nga iwaras daytoy iti kataltalonan a maysa pulgada ti kangato ti danumna. Mayaplay daytoy uray agtudtudo wenno agin-init. Umabot iti makalawas ti epektona.
Dakkel ngarud a katulongan saan laeng nga iti aglawlaw—ta saan a makaapekto iti nakaparsuaan—ken kasta met kadagiti mannalon. Saandan a madangran kadagiti kemikal a pagpasuyot. Nain-inut pay.
Adu pay ti patubo ni Joni nga apatot. Panggepna ti agaramidto iti noni juice a naglatak kadagiti napalpalabas a tawen.
Naipablaak iti Bannawag, Setiembre 19, 2011
MAIN PAGE
Subscribe to:
Posts (Atom)