Friday, February 3, 2012

AGTARAKENTAYO MAN MET ITI UDANG

Da JOBERT MA. PACNIS ken DEXTER MARIN FABITO

Awan pay ti nagtaraken iti udang iti danum-tamnay iti probinsia ti apayao. Impadasna. Ket nagballigi…



NAPINTAS met a panguartaan ti panagtaraken iti udang.

Paneknekan daytoy ni Apo Ernesto P. Juan ti Brgy. Lappa, Luna, Apayao.

Naisema nadanonmi ni ‘Tang Erning iti pagtaenganda iti dayta a malem ti Marso 21 iti panangkuyog kadakami ni Engr. Joni Aldrin E. Caluya ti Brgy. Zumuigi, Luna, apayao. Kas kuna ni ‘Tang Erning, kapampanaw la unay dagiti opisial ti ili iti panangidaulo ni Mayor Betty C. Verzola a nangsaksi iti panangkalapna kadagiti udang a tinarakenna iti arsadanan ti bantay.

Kasta unay kano ti panangdayaw dagiti dimmar-ay iti pasken nga inawaganda iti Udang Festival kadagiti tarakenna. Naimas ken nasarangsang ti lasag dagiti udang. Napulada pay. Naiduma la unay ti nanamda.

Tapno mapaneknekanmi, nagkalap ni ‘Tang Erning iti sangakilo ket pinaramanannakami met. Kunam pay, nagkakamakamen ti tig-abmi.

Ania ti sikreto ni ‘Tang Erning iti naidumduma la unay a raman ti udangna a padpadakkelenna iti danum-tamnay?

Kas kunana, kaaduanna nga organiko ti pagpakanna. Mapan kano laeng a 25 porsiento ti komersial a pagpakan ti impakanna kadagiti tarakenna agingga a kinalapna dagitoy.

Kaaduanna a nalingta a bagas ti galiang, ‘tay higante nga aba nga espesialtida idiay Bikol Region a pagaramid iti bibingka, ti pagpakpakan ni ‘Tang Erning. Nayonanna iti nategteg a niog ken napapino a bisukol Taiwan wenno ‘tay kasursurontayo a glden kuhol.

Naduktalan ni ‘Tang Erning a nalaka a dumakkel dagiti udang a mapakan kadagiti organiko. Iti uneg ti lima a bulan, mabalinen ti agkalap. Gapu ta damona a serken ti kastoy, kadagiti 1,300 a post larvae (PL) a nangrugianna, mapan laeng a 900 dagiti nabiag. Naggapu ngamin dagitoy idiay Siudad ti Dagupan, Pangasinan. Nayeroplano isu a nangina ti kada PL.

Iti kadakkel ti nagbalinan dagiti udang, mapan laeng a 20-23 a bukel ti mangubkel iti sangakilo. Ilaklakona met iti P500 ti kada kilo. Nupay adu ti natay kadagiti semilia, naabrot met latta ni ‘Tang Erning ti nagastona ket adda pay dimket a para iti pamiliana.

Gapu ta adayo unay ti pagtaudan dagiti semilia, napanunot ni ‘Tang Erning nga agpatanor laengen kadagiti bukodna a semilia. Manamnama a dagitoy ti sumaruno a padakkelenna. Adun dagiti nakitami a semiliana.

Maysa pay kadagiti sekreto ni ‘Tang Erning ti panangisaganana iti pagtaraknanna. Sakbay a punnuenna iti danum (nga agtaud iti ubbog iti bantay) ti pagtaraknanna, basalanna daytoy iti vermicast, puro a takki dagiti alinta a bukodna a taraken. Palangtuen daytoy dagiti lumot a taraonto dagiti tarakenna. Nupay natural dagiti aerator nga us-usarenna, regular latta met ti panangsukatna iti danum ti piskeria tapno manamnama ti kinadalus daytoy.

Saan laeng nga udang ti taraken ni ‘Tang Erning. Rinibu met dagiti ikan a panggasios ken tilapiana. No ania ti kanen dagiti udang, isu met ti kanen dagitoy, kas iti udang, napardas met ti panagdakkel dagiti tilapia ken panggasios. Ilaklako ni ‘Tang Erning iti P120 ti tunggal kilo dagiti tilapiana; P150 met ti panggasios. Dakkel ti mapastrek ni ‘Tang Erning ditoy ta nasurok a sangakilo ti pagbalinan ti pagbalinan ti maysa sakbay nga ilakona.

Agtartaraken pay ni ‘Tang Erning iti baboy ken sabali laeng ti nalawa a kataltalonan iti abay dagiti piskeriana. Idinto nga aglawa iti 12 ektaria ti minulaanna iti 4,000 a niog nga iti uneg ti 5 agingga iti 6 a tawen, agbungadanton. Agtallo tawenen dagitoy.

Organiko pay a ganagan ti us-usaren ni ‘Tang Erning kadagiti pagayna. Paglalaokenna ti maysa kilo a vermicast, 4 litro a danum ken sangakilo a nalabaga nga asukar. Lutuenna daytoy sakbay a yaplikarna iti talon. Nagbaludbod dagiti pagayna nga inaplayanna itoy a pormula. Makabulan laengen, agpagapaston. Kasano a nastrek ni ‘Tang Erning ti panagtaraken iti udang?

Saan nga agpatpatingga ni ‘Tang Erning nga agpampanunot iti panangpabaknangna iti daga a nabakirna. Ket idi maammuanna nga adda maangay a seminar iti panagtaraken ti udang, saanen a nagpamayan a nagatendar. Napan pay idiay BFAR Aparri tapno laeng maadalna titeknolohia. Sinuportaran ti gobierno municipal ti ilida ket naysuat ti addang, a damo iti entero a probinsia no di man iti sibubukel a Cordillera Administrative Region, a panagtaraken iti udang iti danum-tamnay. Adda pangngadua idi ni ‘Tang Erning iti daytoy. Ngem kas nakunana, awan emt ngata ti dakesna no padasenna.

Ket nagballigi.

Naadal met ni ‘Tang Erning ti panagtaraken iti alinta iti seminar nga insayangkat ti local a gobierno ti Luna, iti pannakitinnulong ti ApayaoState College . Ni Dr. Herbert Imatung, Dean ti College of Agriculture ti kalinga State University , ti nanglektiur iti nasao a seminar.

Ita, di latta agpatpatingga ni ‘Tang Erning a mangpampanunot no kasano a mapasayaatna pay ti biagda a sangapamilia; iti kasta, maiturposto met laeng ti inaunaanda ti kursona a Forestry.

Ni dati nga Eleanor Olivas ti kaingungot ni ‘Tang Erning. Ni Oliver ti inaunaan a bungada; sumaruno ni Novel Mar, second year iti haiskul; buridek ni Ernesto Jr., Grade IV.

Naipablaak iti Bannawag

MAIN PAGE

No comments: