Co-author: Evangeline M. Pagarigan
Kadawyan a no aglutotayon iti tinola wenno noodles wenno dinengdeng a nalaokan iti kuditdit wenno laplapayag ken nasagpawan iti tinuno a dalag, isunto metten ti panagalatayo iti bulong ti marunggay. Presko kunatayo ket adu ti maalatayo a bitamina. Ngem gayam, ad-adu ti maala a bitamina, protina, kalsium, iron, ken potassium iti naibilag a bulong ti marunggay. Kayatna ngarud a sawen nga ad-adda manen a lumukmeg ken sumalun-at dagiti agsidsida iti nalaokan iti naibilag ken napulbos a bulong ti marunggay.
Naammuanmi daytoy bayat ti idadar-aymi iti programa ti Departamento ti Edukasion ken Departamento ti Salun-at (DOH) a maawagan iti Synchronized Malunggay Based Recipe wenno pannakaidasar ken pannakapreserba iti marunggay (Moringa Oleifera). Naipatungpal daytoy kadagiti amin nga eskuela elementaria iti pagilian idi Marso 9, 2009 a pakaibilangan ti Balingit Elementary School iti barangaymi nga idauluan ni Ms. Mae Adelfa N. Telan, Principal I, a maysa met laeng kadagiti naglektiur maipanggep iti pannakaisagana ti marunggay.
Malagip nga idi 1997 aginnga iti 1998, inwayat ti Alternative Action for African Development (ACADA) ken ti Church World Service ti panagadal maipanggep iti kabaelan ti marunggay a mangikkat iti malnutrision kadagiti masikog ken agpaspasuso a babbai ken dagiti annakda iti abagatan a laud ti Senegal. Ditoy, natakuatanda a dimmagsen saan ketdi a limmag-an ken simmayaat ti salun-at dagiti ubbing. Napasubli met dagiti inna ti salun-atda manipud iti panagsagabada iti anemia ken dimmagsen dagiti ubbing a naiyanak ken immadu ti gatas dagiti agpaspasuso nga inna.
Natakuatan ngamin a mamimpat nga ad-adu ti maala a bitamina A iti kada gramo a presko a bulong ti marunggay ngem iti kada gramo a carrots. No naibilag, maminsangapulo nga ad-adu ti maala a bitamina A iti kada gramo a bulong ti marunggay ngem iti kada gramo a carrots. Mamimpat met nga ad-adu ti maala a kalsium iti kada gramo a presko a bulong ti marunggay ngem iti kada gramo ti gatas. Ket no naibilag ti marunggay, maminsangapulo ket piton nga ad-adu ti maala a bitamina A iti kada gramo a bulong ti marunggay ngem iti kada gramo ti gatas no naibilag. Maminpito met nga ad-adu ti maala a bitamina C iti kada gramo a presko a bulong ti marunggay.
Pagsayaatan pay ti naibilag a marunggay ket mabalin nga ikabil iti garapon isu a basbassit ti espasio a pagyananna. Nalaka laeng a maala no mausarmo ken saanen a kasapulan nga inka pay laeng agala iti puonna. Saanen a kasapulan pay nga agimurika. Mabalin pay nga aramiden ti napulbos a bulong ti marunggay a kas tsaa. Kinapudnona, maysa a negosiante a hapones ti nakadiskubre nga adu ti maagasan ti marunggay. Kinuna ni Mitsuo Shoji a ti tsaa a marunggay ken nabaknang iti antioxidants, amino acids, vitamins ken minerals. Kinunana pay nga adun ti mangaw-awag iti marunggay iti “miracle vegetable”.
Ngem kasano kadi ti panangisagana iti napulbos a bulong ti marunggay?
Ni Mrs. Manaoag T. Ojano, T2, ti nangilawlawag no kasano. Umuna, mangbilang iti lima a kalip-ak manipud iti uggot. Alaen dagiti bulong manipud iti maikanem agpababa. Ibitin dagitoy nga ibilag manipud iti alas otso agingga iti alas dies iti bigat. Dayta laeng nga oras ti nasayaat a panagibilag kadagiti bulong. Aramiden daytoy iti uneg ti agsasaruno a tallo nga aladaw. Alaen ken urnongen dagiti matnag. Ikirog daytoy nga awan mausar a manteka. Adawen inton kumersang dagiti bulong sa sagaten daytoy. Kalpasanna, pabaawan sa ikabil ti napulbos a bulong iti garapon sa kaluban. Mausar daytoy agingga iti innem a bulan uray saan a maikabil iti reprihedura. Pagsayaatan daytoy, ket maipakantayo a nagannak kadagiti ubbingtayo a madi iti bulong ti marunggay – ta saanda nga ammo a nalaokan gayam ti sidaenda iti marunggay.
Naammuanmi pay a ti kulang ti marunggay ket pagpalukneg iti karne a malauya.
Kalpasan ti lektiur, impakita dagiti mangisursuro ti panagaramid iti hot cake, mango shake ken sopas. Amin dagitoy ket nalaokan iti napulbos a bulong ti marunggay. Naglutoda pay iti balatong a nasagpawan iti tsitsaron a nalaokan iti marunggay. Amin dagitoy ken imparamanda kadagiti ubbing ken dagiti immataendar a nagannak.
Ama, ket inimasda!
Naipablaak iti Bannawag idi Abril 20, 2009
HOME
No comments:
Post a Comment